Als professional in een wijk- of jeugdteam kom je regelmatig gezinnen tegen waarin het niet goed gaat met kinderen. Wat moet je doen als je er niet helemaal gerust op bent dat een kind veilig opgroeit?

Op basis van jarenlange ervaring hebben wij, de groep WIJS, het Cirkelmodel voor veiligheid in gezinnen ontwikkeld. Het cirkelmodel helpt bij een zorgvuldige oordeels- en besluitvorming en leidt tot concrete stappen in situaties waarbij niet duidelijk is of het kind veilig is.

Het model is in de praktijk getest door verschillende uitvoerende teams, met positieve resultaten. Het werken met het Cirkelmodel genereerde nieuwe invalshoeken en de teams voelden zich voor complexe of risicovolle situaties gesteund en gesterkt in de te nemen vervolgacties.

Het Cirkelmodel is gebaseerd op en geïnspireerd door diverse relevante benaderingswijzen en theorieën, zoals het gedachtegoed van Signs of Safety en het werk van Eileen Munro over effectieve jeugdbescherming, het werken vanuit de systeembenadering, presentie en progressiegericht werken. Deze zijn bijeengevoegd en geordend in het Cirkelmodel. 

Het Cirkelmodel is ontwikkeld om onveiligheid in gezinnen te signaleren en gestructureerd en in samenspraak met gezinnen aan veiligheid te werken. Het Cirkelmodel bestaat uit zes cirkels met concrete, feitelijke vragen en tools.

• Het kind staat in het midden. Door de vijf cirkels om het kind heen te doorlopen, weet je telkens wat je te doen staat. Het model biedt structuur en concrete handvatten voor het proces van het herkennen van signalen van onveiligheid tot en met het maken en bewaken van afspraken.
• Het instrument start wanneer over een concrete situatie zorgen bestaan met de vraag: “Ik ben er niet helemaal gerust op, dat het goed gaat met jullie kind of gezin, omdat…?” Deze startvraag helpt je om concreet te benoemen waarom je je zorgen maakt, zodat je het kunt bespreken met betrokken gezinsleden. Per stap komen vragen in een logische volgorde aan bod, die naar concrete en feitelijke informatie vragen.
• Wie kunnen het gezin ondersteunen? De subvragen zijn bedoeld om de gezinssituatie, het gezin en hun netwerk op papier in beeld te brengen.
• Wie heeft wat gezien? Het in kaart brengen van zowel de zorgen als datgene wat goed gaat.
• Wat zijn de zorgen? In deze stap werk je de concrete zorgen uit, je benoemt waarom ze zorgelijk zijn en wanneer ze (vooral) aanwezig zijn. Je gaat na hoe betrokkenen er last van hebben en wat ze aangeven dat er moet gebeuren.

Risico’s en veiligheid? Stapsgewijs ga je met betrokkenen na wat er kan gebeuren als er niets verandert, je weegt het om vervolgens de veiligheid in kaart te brengen.

• Wat moet er gebeuren? In deze stap neem je precies en systematisch door wat er moet gebeuren, of daar overeenstemming over bestaat, wat het concrete plan wordt voor het kind en zijn gezin(systeem) en wat voor ieder de eerste stap is.

Uitgangspunten

Uitgangspunten van het cirkelmodel:

1. Het cirkelmodel kent zes cirkels die je stapsgewijs door het proces leiden.
2. Het cirkelmodel brengt feitelijke informatie van zorgen/ krachten, (on)mogelijkheden van het gezin en eerste stappen naar veiligheid samen.
3. Het cirkelmodel gaat uit van samenwerking met het gezin, betrokkenen en netwerk.
4. Het cirkelmodel heeft aandacht voor de rol van de professional bij het bewaken van veiligheid.
5. Het cirkelmodel bundelt inzichten van relevante benaderingswijzen en theorieën.
6. Het cirkelmodel leer je kennen en toepassen aan de hand van een voorbeeldcasus en casuïstiek uit je eigen praktijk.

Samenwerking met het gezin en inzet en versterken van hun eigen mogelijkheden staan voorop. Tegelijk heeft het model ook aandacht voor de specifieke rol van de professional bij het bewaken van de veiligheid en, zo nodig, de inzet van meer indringende vormen van hulp. In het leertraject leer je stap voor stap het Cirkelmodel te doorlopen. Samen met het gezin breng je de situatie rond het kind/gezin in kaart en bespreek je de stappen die nodig zijn om de veiligheid te garanderen en de gezinssituatie te verbeteren.

Een positieve intentie om met hulpverleners samen te werken is nooit een einddoel. Samenwerken helpt om ouders de regie te laten houden over hun leven en gezin en de ouders te ondersteunen hun verantwoordelijkheid voor de kinderen waar te maken.

Het Cirkelmodel is gebaseerd en geïnspireerd op diverse relevante benaderingswijzen en theorieën, zoals het gedachtegoed van Signs of Safety en het werk van Eileen Munro over effectieve jeugdbescherming, het werken vanuit de systeembenadering, presentie en progressiegericht werken. Deze zijn bijeengevoegd en geordend in het Cirkelmodel. 

Wilt u meer lezen over het Cirkelmodel en de achtergronden hiervan? Lees dan het artikel ‘Het cirkelmodel - Werken aan veiligheid binnen gezinnen’, geschreven door José Hermans en Wil Verhoeven.